Bliska historia.
- Szczegóły
- Opublikowano: poniedziałek, 14, marzec 2016 21:08
- Administrator
Tym razem spotkanie wykładowe rozpoczęliśmy od występu przygotowanego przez naszych słuchaczy pod kierunkiem p. Dariusza Skibińskiego. Można by go zatytułować:
„Satyra prawdę mówi, jacy jesteśmy”
Czy to trafna teza, sami oceńcie po obejrzeniu programu.
Podobnie jak w ostatnich miesiącach wykład poświęcony był tematyce naszego regionu:
„Dzieje Puszczy Białowieskiej w okresie II wojny światowej”
przedstawił go mgr Bogusław KOSEL z Muzeum Historii Sybiru w Białymstoku.
Wykładowca wydarzenia II wojny światowej na naszych terenach przedstawił na tle planów i strategii zarówno Niemców jak i też Rosjan.
Wojska hitlerowskie wkroczyły w rejon Puszczy Białowieskiej 20 września 1939r zaledwie na kilka dni, by w wyniku paktu Ribbentrop – Mołotow odstąpić z terytorium płd. – wsch. II Rzeczypospolitej na rzecz ZSRR. Nowy okupant niemal natychmiast rozpoczął proces sowietyzacji tych terenów. Włączając teren do obwodu brzeskiego wprowadził własną administrację w instytucjach państwowych i gospodarczych. Szczególną uwagę przywiązując do Puszczy Białowieskiej – były to, wysiedlenia i aresztowania rodzin leśników (Budy!), także ich wywózka na wschód. Wywózki objęły także policjantów i funkcyjnych pracowników administracji. Niektórym udało się uciec, m.in. do Prużany. Z tej grupy tworzyły się później oddziały Armii Krajowej. Nowa administracja lasów i zakładów przemysłowych, a także władz gminnych została przywieziona z Rosji – to różnego rodzaju komisarze. Przeprowadzono pozorowane wybory do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi (X.1939r.).
Wobec Puszczy Białowieskiej okupant prowadził gospodarkę rabunkowo–dewastacyjną. Na straży nowych porządków stał NKWD. Zorganizowano szkolnictwo na wzór radzieckich dziesięciolatek. Propagowano ideologię komunistyczną, a w planach był jej „eksport” na zachód Europy. Równocześnie postępują zsyłki na Sybir i do Kazachstanu (II.1940, IV.1940, VI.1940).
Działanie te przerwał napad Niemców na ZSRR w czerwcu 1941r, co naszym terenom przynosi nową okupację – niemiecką. Walki zbrojne na tych terenach były krótkie i fatalne dla źle przygotowanych wojsk radzieckich – około 80% tych wojsk to polegli lub ci, którzy dostali się do niewoli niemieckiej (wysłano ich do obozów). Część z nich uciekła i zaczęła tworzyć w lasach prosowiecką partyzantkę, wspomaganą przez okoliczną ludność.
Okupant, stosuje władzę represyjną wobec miejscowej ludności. Szczególnie tropi „elementy prosowieckie” korzystając także z usłużnych konfidentów. Na straży okupacyjnego porządku stoi niemiecka policja GESTAPO i inne formacje. W stosunku do zakładów produkcyjnych, a nierzadko i mienia prywatnego stosuje zasady rabunkowe.
Równocześnie dokonuje się rozprawa z żydami (wywózki do getta w Próżanie). W Hajnówce zniszczono synagogę (przy okazji także kino).
Elementy ideologii nazistowskiej próbuje się przenosić na świat natury. Hitlerowcy dużą „troską” otaczają Puszczę Białowieską czyniąc z niej swoisty poligon doświadczalny, mianowicie chcą w niej restytuować populację tura jako mocarnego przodka żubra – niestety nieskutecznie.
Pod koniec wojny, w początkach 1944r i po wyzwoleniu (lipiec 1944) dodatkowym dramatyzującym procesem w naszym rejonie są walki konkurujących o wpływy polityczne grup partyzantki prosowieckiej (a później władzy) z oddziałami Armii Krajowej, które nowego porządku zaakceptować nie chciały. Dochodzi do tragicznych zdarzeń (m.in. I i II 1946) z udziałem oddziałów – byłych akowców i innych członków wrogo nastawionych nie tylko do władzy, ale także do licznej ludności prawosławnej (echa tych dramatów pojawiają się do dziś – ocena działań oddziału „Burego”).
Niepewność i niestabilność sytuacji w 1944r. ilustruje krótkotrwały stan w Hajnówce. W 1944r. w planach radzieckich nasza miejscowość miała należeć do obwodu brzeskiego i otrzymała w tymże 1944r prawa miejskie. Decyzja ta szybko została anulowana, a Hajnówka na prawa miejskie musiała poczekać jeszcze parę lat (do 1951r.) już jako miasto województwa białostockiego.
Opustoszałe w czasie okupacji miasto powoli wraca do życia mimo ogromnych strat gospodarczych (w tym w zasobach Puszczy Białowieskiej). Część ludności, która przeżyła wojnę wróciła, niektórzy głównie z Armii Andersa zostali na zachodzie, jeszcze inni wyjechali na tzw. Ziemie Zachodnie. Miasto zasiedlili nowi mieszkańcy, głównie z okolicznych wsi.
Wykład cieszył się wielkim zainteresowaniem słuchaczy, bo każdy niemal ma jakieś wojenne wspomnienia rodzinne, którymi można by uzupełnić wysłuchane wiadomości. Jest to, bowiem ciągle historia żywa i ważna dla współczesnych.
Naszemu znakomitemu wykładowcy serdecznie dziękujemy za poszerzenie naszej wiedzy o tych dramatycznych czasach.
Autor: mgr Antonina SKORUK
Foto-galeria: Stanisław CHOMICKI, Zbigniew ANGIELCZYK