Z dziejów województwa Podlaskiego.

Szczegóły

Opublikowano: sobota, 10, maj 2014 16:05

Administrator

   Majowy wykład w Uniwersytecie Trzeciego Wieku miał charakter historyczny. Dotyczył dziewiętnastowiecznych dziejów województwa podlaskiego, którego jubileusz pięćsetlecia przypadał w ubiegłym roku – według dokumentów Zygmunt Stary w 1513 roku mianował na wojewodę Iwana Sapiehę. Na tę okoliczność w Białymstoku ukazała się piękna książka o historii tych 500 lat.

   A my mogliśmy usłyszeć jej fragment w wykładzie współautora tego wydawnictwa pana Janusza Danieluka pracownika Archiwum Państwowego w Białymstoku. Wykład obejmował historię XIX w, czasów zaborów.

   W ciągu wieków granice tego województwa wielokrotnie się zmieniały, a w XIX w także formalnie jego przynależność państwowa.

   W 1795 w III rozbiorze województwo podlaskie znalazło się pod władzą Prus i Austrii. Podupadła wówczas dotychczasowa siedziba wojewody – Drohiczyn, na rzecz coraz szybciej rozwijającej się nowej stolicy województwa – Białegostoku. Władca Prus wprowadził też nowe porządki (ewidencję ludności, zakaz zabudowy drewnianej w Białymstoku, ograniczenie wolności ludności żydowskiej), ale też nastąpił rozwój Białegostoku (np. powstała pierwsza gazeta).

   Warto zaznaczyć, że w omawianym okresie Białystok ciągle był miastem prywatnym, formalnie w rękach Izabeli Branickiej, w praktyce rodu Potockich i o mały włos nie został … sprzedany.

   W XIX wiecznych dziejach województwa ważne zmiany nastąpiły w okresie napoleońskim a po jego upadku i powstaniu Królestwa Polskiego – znaczna część jego ziem znalazła się w granicach tego niby państwa podległego carowi rosyjskiemu – powstał wówczas obwód białostocki. Przy okazji zmieniono kalendarz na juliański obowiązujący w Rosji. Rozpoczął się także proces rusyfikacyjny.

  Przez województwo przetoczyły się oba powstania narodowowyzwoleńcze. Z powstaniem listopadowym wiąże się epizod odnoszący się bezpośrednio do Hajnówki (wówczas wsi Hajnowszczyzna, która zresztą nie „mieściła” się w obwodzie białostockim).

   23 V 1831 roku oddział grodzieński gen. Dezyderego Chłapowskiego stoczył zwycięską bitwę pod Hajnowszczyzną właśnie. Przykrym a dodatkowym skutkiem przetaczających się oddziałów wojskowych była epidemia cholery dziesiątkująca ludność Podlasia (zachowały się cmentarze choleryczne).

   W 1842 roku nastąpił kolejny nowy etap w dziejach województwa – zlikwidowano obwód białostocki, a jego ziemie włączono do guberni grodzieńskiej likwidując tym samym jakąkolwiek autonomię tych obszarów i wzmagając rusyfikację (zakaz publicznego używania języka polskiego).

   Powstanie styczniowe zaznaczyło się na omawianych terenach głownie walkami koło Łap, a także dwiema bitwami, Siemiatycką (II 1863) i pod Waliłami (IV 1863).

   Restrykcje carskie po powstaniu styczniowym odczuwały te tereny do końca zaborów (sekwestry ziemi, zsyłki na Syberię uczestników powstania). Jednocześnie II połowa XIX w przynosi znaczne ożywienie gospodarcze – rozwój przemysłu głównie włókienniczego i handlu, a nade wszystko rozwój kolei żelaznej na trzech trasach:

- warszawsko – petersburskiej (1863);

- brzesko – grajewskiej;

- białostocko – baranowickiej.

   Solidny udokumentowany wykład połączony z bogatymi slajdami dał nam pokaźną dawkę wiedzy historycznej o najbliższych terenach i materiał do myślenia o minionych czasach. Bardzo dziękujemy wykładowcy.

   Ciężar historii skutecznie zrównoważył piękny występ zespołu „Werwoczki” z Orli, – za który równie serdecznie dziękujemy.

Autor: mgr Antonina SKORUK

Foto: Zbigniew ANGIELCZYK